Toskania, to obok Wenecji i Rzymu, najchętniej odwiedzane przez turystów miejsce we Włoszech. Jest trochę jak z baśni – niemalże idealna z intensywnością swoich kolorów: soczystej zieleni rozległych pól i ciemnej zieleni cyprysów, sieny palonej, ochry, bieli i żółci kamiennych willi i miast, tak wkomponowanych w krajobraz, że wydają się być od zawsze jego częścią. Tu ukształtował się renesans, to Toskania wydała dziesiątki najwybitniejszych malarzy, rzeźbiarzy, architektów i poetów. Dziś ich dzieła można podziwiać przede wszystkim w licznych galerich i świątyniach jej stolicy – Florencji. Toskania to także kryjące wiele niespodzianek średniej wielkości miasta: Siena, Arezzo, Lukka, Piza, Volterra, Prato, Pistoia. To również prastare wsie, opactwa i twierdze rozproszone wśród łagodnych wzgórz, gdzie żyje się zgodnie z naturą i z jej rytmem, a umiłowanie piękna wydaje się być czymś, co mieszkańcy mają we krwi, być może już od czasów starożytnych mieszkańców tych ziem – Etrusków. Do najpiękniejszych miast, którym swój początek dali Etruskowie, należą:
Siena
Jedno z najbardziej nietypowych i najpiękniejszych miast Toskanii, zostało założone przez Etrusków na wzgórzu między dolinami dwóch rzek: Arbii i Elsy. Jest to miejsce o niepowtarzalnym charakterze, gdzie zachowało wiele dawnych tradycji i zwyczajów.
Miasto ożywa szczególnie latem, kiedy odwiedza ją niezwykle dużo turystów (zwłaszcza w okresie słynnego palio), a także studentów mającego tu siedzibę Uniwersytetu dla Cudzoziemców (Università per gli Stranieri). Siena, kryjąca pośród swoich murów wspaniałe zabytki architektury, rzeźby i malarstwa, została w 1995 roku wpisana na Listę UNESCO. Do najważniejszych jej zabytków należą:
– Palazzo Pubblico ze swoją niebotyczną wieżą Torre del Mangia (102 m),
– renesansowy Palazzo Piccolomini,
– katedra Duomo dell’Assunta,
– do XIII-wieczna bazylika Sant’Agostino,
– kościół Santa Maria dei Servi,
– bazylika San Domenico.
Arezzo
To malownicze miasto położone wśród toskańskich wzgórz jest miejscem narodzin Petrarki i Vasariego (niedaleko stąd, w Caprese, przyszedł na świat także Michał Anioł, a w Sansepolcro – Piero della Francesca). W Arezzo można doświadczyć harmonii, z jaką toczy się życie typowego toskańskiego miasta średniej wielkości, pośród śladów odległej, burzliwej historii. Nie jest ono jeszcze tak zdominowane przez turystów, jak niektóre z bardziej popularnych miejsc w Toskanii, mimo że kryje imponującą liczbę naprawdę wspaniałych zabytków. Uliczki Arezzo można oglądać w niektórych scenach kręconego tu filmu Życie jest piękne, którego twórca – Roberto Benigni, także pochodzi z tych okolic. Najważniejsze atrakcje Arezzo to m.in.:
– stronę kościół Franciszkanów, w którym można zobaczyć niezwykły cykl fresków pędzla Piera della Francesca,
– romański kościół Santa Maria,
– Piazza Grande – główny plac Arezzo. Jest on scenerią najważniejszych wydarzeń w mieście,
– dom Petrarki (obecnie mieści się tam akademia jego imienia),
– pozostałości XVI-wiecznej Fortecy Medycejskiej, z której murów można podziwiać panoramę miasta,
– katedra San Donato,
– kościół San Domenico.
Lukka
Kolejne malownicze miasto Toskanii i stolica prowincji. Lukka w przeciwieństwie do sąsiedniej Pizy, jest miastem, gdzie na ulicach centrum można ciągle spotkać więcej miejscowych niż turystów. Nie znaczy to, że ich tu zupełnie nie ma – wszak Luka posiada bardzo atrakcyjne zabytki, jak chociażby romańskie kościoły czy wspaniały plac Anfiteatro Romano. Liczba zwiedzających nie przekroczyła jednak granic przyzwoitości, co jeszcze dodaje miastu atrakcyjności i pozwala oddychać jego prawdziwą atmosferą. Będąc tutaj, nie można przeoczyć:
– w całości zachowane mury obronne,
– katedrę San Martino,
– kościół San Michele in Foro,
– rodzinny dom Giacoma Pucciniego,
– Palazzo Pfanner z przepięknym ogrodem w stylu włoskim,
– kościół San Frediano z połowy XII w. z imponującą mozaiką.
San Gimignano
Niezwykle malownicze San Gimignano (7 tys. mieszkańców) wyróżnia się na tle pejzażu Toskanii czternastoma ze swoich ponad siedemdziesięciu wież wzniesionych w średniowieczu. Zamieszkane już przez Etrusków, w średniowieczu stało się celem pielgrzymek i po okresie zależności od Volterry dzięki prężnie rozwijającej się produkcji jedwabiu osiągnęło niepodległość i bogactwo. Niszczącą siłą dla miasta były ciągłe walki stronnictw gwelfów i gibelinów. Ta wrogość doprowadziła do swego rodzaju wyścigu we wznoszeniu wież – im okazalsza była budowla, tym większy był prestiż danej rodziny. Po epidemii dżumy w połowie XIV w. i śmierci połowy mieszkańców miasto poddało się Florencji i od tego czasu zatrzymał się jego rozwój urbanistyczny. Dzięki temu San Gimignano zachowało do dziś urok średniowiecznego grodu, co przyciąga rzesze turystów z całego świata. W 1990 r. UNESCO uznało unikatowe walory miasta, wpisując je na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego. Centrum San Giminiano stanowią dwa place: Piazza della Cisterna i Piazza del Duomo.
Cortona
To niewielkie (22 tys. mieszkańców), ale urocze miasteczko położone jest na wysokim wzgórzu, z którego rozciąga się cudowny widok na całą dolinę Val di Chiana oraz na leżące w oddali jezioro Trasimeno. Pochodzą stąd tacy malarze, jak Luca Signorelli i Pietro da Cortona. Cortonę (zwaną ówcześnie Curtun) założyli Etruskowie, po których zachował się jeszcze północny fragment antycznych murów. Potem miasto należało do Rzymu, a w V w. zostało podbite przez Gotów. W XIII w. Cortonie udało się uzyskać samodzielność jako miasto, a w 1325 r. stała się signorią pod panowaniem rodu Ranieri Casali. Z początkiem XV w. podporządkowała ją sobie, jak wiele innych miast w okolicy, Florencja. Centralnym placem miasta jest Piazza della Repubblica, przy której wznosi się Palazzo del Comune – siedziba władz miasta. Tuż obok leży kolejny ważny plac Cortony – Piazza Signorelli z XIII-wiecznym Palazzo Pretorio. W Cortonie znajduje się kilka pięknych zabytkowych kościołów:
– gotycki kościół San Francesco (XIII w.),
– niewielki XV-wieczny kościółek św. Mikołaja,
– sanktuarium Santa Margherita,
– kościół San Domenico,
– renesansowy kościół Madonna del Calcinaio.
Montepulciano
To piękne miasteczko, położone na jednym z łagodnych wzgórz doliny Chiany, słynne jest przede wszystkim z produkowanego tu wina – Nobile di Montepulciano. Jego nazwa (wł. nobile – szlachetne) wiąże się zarówno z niepowtarzalnym smakiem tego wina, jak i faktem, że produkowane było przez okoliczną arystokrację. Montepulciano, znane w średniowieczu jako Monte Poliziano, zostało prawdopodobnie założone w VI w. przez uciekających przed barbarzyńcami mieszkańców rzymskiej kolonii Chiusi. Choć wielu historyków twierdzi, że zamieszkiwane było już przez Etrusków. Obecne miasto ma zachowaną oryginalną renesansową zabudową z kamienia, z wieloma pięknymi pałacami, których architektami byli tacy artyści, jak: Baldassare Peruzzi, Vignola i Antonio da Sangallo Starszy. Do najważniejszych zabytków Montepulciano należą:
– renesansowy Palazzo Nobili-Tarugi,
– Palazzo del Capitano del Popolo,
– Palazzo Neri-Orselli,
– Katedra o dość surowej fasadzie z cegły.
