Nazwa whisky pochodzi od łacińskiego określenia ‘aqua vitae’ oznaczającego ‘wodę życia’. Słowo to w języku szkocko-gaelickim brzmiało ‘uisge beath’, a wymawiane przez Szkotów ‘uisghi’, co już leży bardzo blisko obecnej whisky.
Whisky czy whiskey? Pierwotnie whiskey była szkocka, a whisky irlandzka. Gorzelnie szkockie używają torfu podczas suszenia ziarna, przez co ich whisky ma mocniejszy smak i ostrzejszy aromat. Jest poddawana podwójnej destylacji, a irlandzka potrójnej. Obecnie terminy te są często używane zamiennie, gdyż żadna z nazw nie jest zastrzeżona i wszystko zależy od tego co producent umieści na etykiecie.
Region Speyside
Region rozpościerający się na północno-wschodniej części Szkocji, skupiony w dorzeczu rzeki Spey i Livet. Stanowi centrum produkcji szkockiej whisky, a swój rozkwit przeżywał pod koniec XIX wieku, kiedy mieszanka whisky zaczęła podbijać świat. Dzisiejszy Speyside to region wielu znanych szkockich marek, takich jak Glenfiddich, Glenfarclas, Glen Grant, The Glenlivet i The Macallan. Whisky z tego regionu jest najsłodsza ze szkockich maltów. Mają różną moc – od lekkich, kwiatowych aromatów po ciężkie, bogate, często z posmakiem sherry. Malty ze Speyside są doskonałe na początek drogi z whisky single malt.
Jak powstaje whisky?
Jęczmień i woda
Wszystko zaczyna się od rozsypania namoczonych ziaren jęczmienia na betonowej podłodze w słodowni (malting house). Kiedy jęczmień zaczyna kiełkować codziennie obraca się go łopatkami, by równo wzrastał i miał równomierną temperaturę. Podczas kiełkowania skrobia zamienia się w cukier. W odpowiednim momencie jęczmień umieszczany jest do suszenia nad żarzącym się torfem, a proces kiełkowania zostaje zatrzymany.
Słód, zacier i brzeczka
Suchy jęczmień jest mielony i tworzy się słód, który następnie zmieszany z gorącą wodą tworzy zacier. Zacier miesza się w kadzi zaciernej, z czego powstaje słodki płyn zwany brzeczką (wort). Mikstura umieszczana jest w drewnianych wiadrach wykonanych z drzewa sosnowego lub cyprysowego. Fermentacja rozpoczyna się w drewnianych kadziach (washback) i brzeczka staje się alkoholowym płynem, zwanym na tym etapie ‘wash’.
‘Wash’ i destylat
Mikstura ‘wash’ jest destylowana dwukrotnie w miedzianych pojemnikach zwanych alembikami. Na tym etapie z kilkuprocentowego roztworu powstaje wysokoprocentowy destylat. Tylko środek produkowanego destylatu jest wykorzystywany do produkcji whisky. Pierwsza część (foreshot) jest zbyt mocna, a ostatnia (feints) jest zbyt słaba. Po przetestowaniu, whisky dojrzewa w dębowych beczkach wcześniej używanych do burbonów, sherry, rumu lub porto.
Beczki i butelki
Beczki leżakują w magazynach przez minimum trzy lata. Każdego roku 2% trunku wyparowuje, co sprawia, że im dłużej whisky dojrzewa tym jest cenniejsza. A whisky dojrzewa tylko w beczce. Dzięki temu po zabutelkowaniu może być bezpiecznie przechowywana przez wiele lat i nie zmieni charakteru.
Jak degustować whisky?
Z lodem czy bez? Nic bardziej nie zdradzi nas jako amatorów w dziedzinie degustacji, niż lód w szklance z single malt. Pij małymi łyczkami czystą whisky, bez lodu i wody. Możesz dolać kilka kropel niegazowanej i niemineralizowanej wody, co pozwoli uwolnić aromat trunku.
Szklanka: krótkie szkło z szerokim rondem używane w większości barów to poważne faux-pax w świecie miłośników whisky. Takie szło zbyt szybko uwalnia aromat. Zamiast niego lepiej wykorzystaj kieliszek do wina, lub kup specjalne, kształtem przypominające tulipana szkło do whisky.
Degustacja: Najpierw zakręć kieliszkiem i wprowadź whisky w wir, spójrz na kolor i zaobserwuj jak whisky spływa z krawędzi kieliszka do dna formując swojego rodzaju łezki. To jak powoli spływają i jak bardzo się rozdzielają wskazuje na wiek whisky. Smak również mówi nam o jej dojrzałości, te starsze zostawiają nas z łagodnym uczuciem w ustach. Tak samo jak przy degustacji wina, wydobycie się aromatu może zająć trochę czasu, więc smakuj spokojnie, bo wiele przyjemności z picia whisky jest w jej zapachu. Możesz dodać kilka kropel niegazowanej i niemineralizowanej wody, by uwolnić bukiet zapachu. Mając whisky w ustach, pomieszaj ją przez chwilę delikatnie przy podniebieniu, a wydobędą się z niej kolejne subtelne smaki.
Przydatne terminy
Single Malt Scotch: ‘to co dobre’– produkowana wyłącznie ze spirytusu słodu jęczmiennego w jednej destylarni
Blended Scotch: ‘to co na co dzień’ – produkowana z mieszaniny 40 – 50 spirytusów różnych gorzelni, w tym z malt whisky i whisky zbożowej
Torf: częściowo zgniła roślinność, która używana przy produkcji whisky może wzbogacić smak wody, a używana do palenia osusza słód jęczmienny
Deoch-An-Doruis: W języku gaelickim ‘the dram at the door’ jest szkockim odpowiednikiem ‘strzemiennego’ (‘one for the road’).
