Gorące, mineralne źródła występują w Japonii bardzo gęsto dzięki obecności wulkanów. Jest ich około 2000. Woda w onsenie musi pochodzić ze źródeł cieplicowych (min. 25 stopni) i jest doprowadzana do kąpieliska wodociągiem. Można ją ponownie ogrzać do pożądanej temperatury, jeśli zbytnio ostygnie. Wiele źródeł zawiera minerały i pierwiastki (także radioaktywne), dzięki czemu kąpiel w onsenie ma przede wszystkim działanie lecznicze.
Dawniej onseny funkcjonowały jako kąpieliska publiczne: łaźnie (sento) i baseny. Obecnie pełnią też funkcję kurortów z zapleczem noclegowym i gastronomicznym, a dodatkowe atrakcje to: masaże, aromaterapia, kąpiele błotne i piaskowe (piasek podgrzewany jest za pomocą przepływających pod spodem gorących źródeł). Baseny, które wypełnione są zwykła gorącą wodą z różnymi dodatkami (np. ziołowymi) nazywane są ofuro.
Ceremoniał SPA
Przed wejściem do onsenu należy się dokładnie wyszorować mydłem i starannie opłukać całe ciało. Kobiety i mężczyźni udają się do osobnych łaźni, ponieważ Japończycy korzystają ze spa nago. W większości onsenów występuje rozdział płci, choć zdarzają się też wyjątki od tej reguły. Najpierw zostawia się obuwie przy wejściu, następnie rozbiera się, pozostawiając ubranie w koszykach.
Jeszcze przed wejściem do basenu, rozpoczyna się rytuał dokładnego mycia całego ciała. W tradycyjnych onsenach mycie odbywa się na siedząco. Przygotowane są tam specjalne miejsca, gdzie siada się na niskich taboretach i korzystając z kranów obmywa ciało mydłem, szamponami i płukankami do włosów.
Do basenów z gorącą wodą można wejść dopiero po wymyciu się. Włosy owija się ochłodzonymi ręczniczkami. Co jakiś czas korzysta się także ze zbiorników z zimną wodą. Te baseny, które znajdują się na otwartym powietrzu to rotenburo. Podstawowym ubiorem w kurortach z gorącymi źródłami jest yukata – rodzaj lekkiego kimona.
Szczególnie przyjemnie korzysta się z onsenu jesienią lub zimą, kiedy siedząc w wodzie można obserwować piękny krajobraz. Japończycy przywiązują wagę do doznań estetycznych, dlatego w niektórych onsenach, projektuje się widoki specjalnie pod kątem doznań krajobrazowych.
Ciekawostką jest jedyny na świecie onsen dla małp. W Jigokudani Monkey Park, makaki dzięki gorącym źródłom, dogrzewają się podczas zimy.
